De marathon was al een onderdeel van de eerste moderne Olympische Spelen in Athene in 1896.
Toen was de afstand amper 40km.

Dit was ongeveer de afstand die de Griekse koerier Pheidippides in 490bc liep. Hij liep  toen (omdat zijn gsm niet werkte?) als boodschapper van Marathon naar Athene, over erbarmelijke wegen, om de overwinning van de Grieken op de Perzen te melden.
“Nenikekamen” (verheug u, we hebben gewonnen) kon hij nog uitbrengen en viel even later dood neer.
Althans volgens de overlevering, want er zijn meerdere historici met verschillende versies.
Plutarchus schreef pas 600 jaar later over dit feit, historicus Herodotus niet, dus er is heel veel twijfel over de echtheid hiervan.

De marathon was dan meteen ook de langst gelopen afstand op die eerste OS, het vierjaarlijks sportevenement in het leven geroepen door Baron Pierre de Coubertin.

De start van die eerste marathon was aan de brug van… Marathon en liep tot in het Olympisch stadion van Athene.
Een kleine groep van 18 mannen nam de start.
De Australiër Edwin Flack liep lange tijd aan de leiding. Vanaf km 33 nam de Griekse loper Louis Spiridon de leiding over om te winnen in 2u58m50.
Hij werd natuurlijk de nationale held en liep later enkel nog betaalde demonstratiewedstrijden.
Negen lopers liepen deze eerste Olympische marathon uit.

In die periode werden door de rijkere burgers marathons georganiseerd om weddenschappen af te sluiten. Er waren zelfs al tijden van net boven de 2u30 genoteerd….tot men allerlei vormen van bedrog ontdekte. Lopers werden vervoerd, of namen een binnenweg, de afstanden werden bewust verkort, enz. Kortom, niks nieuws met de actuele toestand…

De Amerikaan Arthur Blake, opgegeven in de eerste Olympische marathon, nam het idee van een marathon wel mee naar Boston en zo werd op 15 maart 1897, de eerste Boston Marathon gelopen; Dit is bijgevolg de oudste nog georganiseerde marathon. Enkel in 1914 was er geen.
De Belg Aurèle Vandendriessche (Anzegem) won de Bostonmarathon in 1963 en 1964.
De oudste Europese marathon is Kosice in Slovakije, gesticht in 1924. De West-Vlaamse slager Marnix Goegebeur won deze marathon in 1995 en 1996.

De huidige officiële marathonafstand is 42km195 (de halve 21km098).

Die 42km195 (26miles 385yards) kwam er ter gelegenheid van de OS in Londen in 1908.
De start was voorzien aan Windsor Castle en de finish zou aan de koninklijke loge van King Edward VII en Queen Alexandra in het White City Stadion liggen.
Dat bracht de afstand op 41km800 (26 mijl). Maar omdat de kinderen van de koningin de start niet zouden zien (of omdat die dag een prinsje ziek was), werd de start verlegd naar het Oostelijke gedeelte van Windsor Castle waar de kinderen verbleven. Dat was nog eens 385 yards verder. En zo kwam men aan de huidige 42km195.
Die eerste marathon over 42km195 werd gewonnen door de Amerikaan Johnny Hayes.
Hij kwam wel pas als tweede over de meet, maar de eerste, de zwijmelende Italiaan Dorando Pietri werd, tot viermaal toe, geholpen door de officials omdat hij niet op eigen kracht over de meet kon.
Het aantal marathonlopers was in die tijd relatief laag maar er vielen wel regelmatig doden te betreuren. Uitputting door de hitte, ongeoorloofde medische hulp, enz

Hier vind je meer informatie over het opmeten van een afstand

Marathonlopen kwam pas laat na WW2 echt goed op gang.
De eerste topmarathon was Fukuoka in Japan.
In 1962 liep men er al 2:16:19 en Derek Clayton zette in 1967 een fenomenaal WR neer met 2:09:37. Hij verbeterde in 1969 in Antwerpen zijn eigen WR tot 2:08:33 maar er zijn nog steeds twijfels over de correcte afstand, want opgemeten met.…auto’s!

In 1970 kwam Fred Lebow met de marathon van New York. Ruim 120 lopers namen hier de start.
Maar gemotiveerd door de overwinning van de Amerikaan Frank Shorter op de OS van 1972 in Munchen (met de Belg Karel Lismont als tweede), steeg het aantal lopers in NY heel snel. Bill Rodgers werd toen de vedette met 4 opeenvolgende zeges!

De marathonhype kwam overgewaaid naar Europa en Berlijn startte met een marathon in 1974, Londen in 1981 (met onmiddellijk 7.000 lopers).

De marathon werd groot en populair gemaakt door grote ronkende namen zoals Emil Zátopek (Tsjechoslowakije) - Abebe Bikila (Ethiopië) - Paavo Nurmi (Finland) - Derek Clayton (Austr)- Alberto Salazar (USA)- Carlos Lopes (Port)- Paul Tergat (Kenia) - Haile Gebrselassie (Ethiopië) bij de heren,
en Ingrid Kristiansen (Noorwegen) , Grete Waitz (Noorwegen) en Paula Radcliffe (GBr) bij de dames.

In het begin was de marathon, zoals zoveel andere sporten, vooral een mannenzaak.
Men dacht blijkbaar dat het "zwakke" geslacht dit niet aan kon, of men durfde de confrontatie niet aan, en alle mogelijke (pseudo-) wetenschappelijke studies moesten dit staven. Dit lukte tot begin jaren zeventig.

De marathon van NewYork liet voor het eerst dames toe in 1970, Boston in 1972.
Katherine Switzer had in 1967, “vermomd als man”, al geprobeerd de Boston marathon te lopen.
Na 2 mijl probeerde men haar uit koers te halen. Met de hulp van haar vriend en enkele andere mannen kon ze de official ontwijken en de marathon uitlopen.

De eerste OS voor dames was in 1976 in Los Angeles en werd gewonnen door Joan Benoit in 2:24:52 voor Grete Waitz (2:2:18) en Rosa Mota.
De Portugese Mota won in sept 1982 in Athene de eerste EC voor dames gewonnen in 2:36:03

De talentrijkste en belanrijkste marathonloopsters waren ongetwijfeld

Marathons zijn heel populair geworden en je hebt een pak marathons met tienduizenden lopers.

De 5 grootste zijn:

Ondanks Belgische kleppers als Etienne Gailly (brons OS Londen in 1948), Aurele Vandendriessche, Gaston Roelants, Karel Lismont, Miel Puttemans, Armand Pamentier, Vincent Rousseau ea staat men in Nederland verder wat marathons betreft.
Zelfs het BK marathon wordt drie jaar op rij in Nederland gelopen!

De eerste Nederlandse marathon werd in Enschede georganiseerd (Gerard Kraemer) in 1948.
Daarna kwamen Eindhoven (1956), Amsterdam (1975), Rotterdam (1981). enz

De oudste nog georganiseerde Belgische marathon is Antwerpen gevolgd door In Flanders Fields marathon (sinds 1999)

België heeft een heel rijke marathontraditie met een pak uitmuntende marathoners.

Enkele illustere Belgen:

Het wereldrecord bij de mannen is 2:02.57 en staat op naam van de Keniaan Dennis Kimetto, gelopen in 2014 in Berlijn.
Het Belgisch record is 2:07.20 van Vincent Rousseau, gelopen in 1995 tijdens de Marathon van Berlijn terwijl het Nederlands record 2:08.21 is van Kamiel Maase, gelopen in 2007 tijdens de Marathon van Amsterdam.

Bij de vrouwen is het wereldrecord 2:15.25.
Dit werd in april 2003 in Londen gelopen door Paula Radcliffe, die daarmee het record van de Japanse Naoko Takahashi fors verbeterde.
Het Belgisch record is 2:23.05, gelopen in 2002 door Marleen Renders en het Nederlands record van 2:23.43 is sinds 2 november 2003 in handen van Lornah Kiplagat, gelopen in New York. (voorheen Carla Beurskens met 2:26.34).